Συχνά αναφερόμαστε στους χειριστικούς ανθρώπους που σίγουρα έχουμε συναντήσει και συναντάμε στη ζωή μας. Άτομα με δόλο και με την τάση να χειραγωγούν προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους. Έχουν την τάση να εμπαίζουν και να παγιδεύουν τους γύρω τους, επωφελούμενοι από τη συναισθηματική ευαλωττότητα και την αδυναμία αντίδρασης και αντίστασης πολλές φορές του άλλου στις δικές τους επακόλουθες συμπεριφορές.
Αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται ανάμεσά μας και συνήθως έχουν και εξέχουσα θέση στη ζωή μας – μπορεί να είναι γονιός, σύντροφος, φίλος ή ακόμη και το παιδί μας . Σε τέτοιες περιπτώσεις με την ενοχή , τον φόβο, την αδυναμία ή και την ανάγκη για αποδοχή και επιβεβαίωση μπορεί να αντιδρούμε προς όφελός τους και τελικά να νιώθουμε το θύμα ή ο παραπλανημένος στην πορεία από συμπεριφορές αναληθείς και σκόπιμες.
Αναλαμβάνοντας τη δική μας ευθύνη….
Η έλλειψη ορίων και η δυσκολία να λέμε όχι προσδίδουν ένα γόνιμο έδαφος στον χειριστικό που πολύ εύκολα θα αδράξει την ευκαιρία και θα επωφεληθεί μέσα από τη δική μας αδυναμία αλλά και από την τάση του να χειραγωγεί και να εξουσιάζει προκειμένου να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες.
Ο φόβος της εγκατάληψης, και η έλλειψη αυταξίας και αυτοεκτίμησης είναι κακοί σύμβουλοι στην πρόκληση αλλά και πρόσκληση χειριστικών συμπεριφορών από τους άλλους. Νιώθουμε ότι με αυτό τον τρόπο της προσφοράς και της υποχωρητικότητας είμαστε αρεστοί και σημαντικοί στη ζωή τους.
Ο φόβος της σύγκρουσης και τα αισθήματα ενοχής που μπορεί να φέρει η άρνηση πολλές φορές μας κάνουν να ενδίδουμε σ΄αυτόν το «σημαντικό άλλο» με τη χειριστική συμπεριφορά προκειμένου να αποφύγουμε εντάσεις, ενώ ταυτόχρονα δεν μπορούμε και να διαχειριστούμε την αντίδραση αυτού, που με δόλο θέλει να πάρει κάτι συγκεκριμένο εκείνη τη στιγμή από εμάς.
Η λάθος ερμηνεία της αγάπης , συχνά προέρχεται μέσα από τα δικά μας βιώματα και ανακυκλώνουμε συμπεριφορές και ρόλους που μας είναι οικείοι. Νιώθοντας ότι με αυτό τον τρόπο δείχνουμε ότι αγαπάμε τον άλλο και υποχωρούμε σε αυτό που επιδιώκει , παραγκωνίζουμε και υποτιμούμε την δική μας ανοχή, την δική μας ανάγκη και παραβιάζουμε τα όριά μας ως απόδειξη αγάπης , πίστης και αφοσίωσης.
Όταν δεν γνωρίζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και τις αξίες μας είμαστε «εύκολο θήραμα» για το χειριστικό άτομο που εύκολα θα μπορέσει να εισχωρήσει και να κινηθεί με προσωπικό όφελος εις βάρος μας.
Πώς θα τους αναγνωρίσουμε;
- Αρχικά καλό είναι να εστιάσουμε ανάμεσα στα άτομα που θεωρούμε πως μας ξέρουν καλά…. Ο χειριστικός μας παρατηρεί και ξέρει την ευαλωττότητά μας, γιατί αυτό είναι το μέσο που χρησιμοποιεί για προσωπικό του όφελος.
- Αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να φαίνονται οι ισχυροί και να ασκούν τον έλεγχο. Οι προσωπικές ανασφάλειες είναι κυρίαρχες και παρόλο που παραπλανούν δείχνοντας άτομα δυναμικά και με αυτοπεποίθηση, ουσιαστικά φοβούνται και τρέφουν τις αδυναμίες τους χειραγωγώντας και επισκιάζοντας τους άλλους και μάλιστα με έναν απροκάλυπτο τρόπο.
- Η βαθύτερη ανάγκη τους να ικανοποιήσουν τις δικές τους αδυναμίες και τα δικά τους άλυτα θέματα πολλές φορές λειτουργεί παραπλανητικά, δείχνουν θύματα και επικαλούνται την συναισθηματική αδυναμία του άλλου προκειμένου να μη χάσουν τον έλεγχο και την εξουσία της σχέσης.
- Η χειριστικότητα γι’ αυτούς είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους, ένα μοτίβο που καλλιεργείται και γίνεται τρόπος συμπεριφοράς και σχέσης με τους άλλους. Πολλές φορές δεν είναι μία συνειδητή στάση αλλά μία στάση που ενθαρρύνεται από τον «αδύναμο – θύμα», εφόσον ενδίδει και ασυνείδητα ενισχύει αυτή τη χειριστικότητα.
- Τους είναι εύκολο να τάζουν, να κολακεύουν, να υπόσχονται, προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να εδραιώσουν τη σχέση τους και την επιρροή τους στους άλλους.
Πώς τους αντιμετωπίζουμε;
Αρχικά είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον άλλο, παρά μόνο τον εαυτό μας. Αυτό θα το πετύχουμε όταν θα μπορέσουμε να έρθουμε σε μία ουσιαστική επαφή με τις ανάγκες και τις δυσκολίες μας , κάνοντας ένα πρώτο βήμα ώστε να απεγκλωβιστούμε από τέτοιες συμπεριφορές που μας υποτιμούν, μας απαξιώνουν και μας καθηλώνουν,
Αναγνωρίζοντας γύρω μας τους χειριστικούς ανθρώπους έχουμε την δυνατότητα να κάνουμε και τις επιλογές μας. Αν εξαιρέσουμε τη σχέση γονέα – παιδιού που μπορεί να χρειάζεται να δουλευτεί ώστε να λειτουργεί σε ένα πιο υγιές και ουσιαστικό πλαίσιο, με τους υπόλοιπους μπορούμε να αντιδράσουμε ουσιαστικά, να επικοινωνήσουμε το πώς το βιώνουμε και εν τέλει αν δεν μπορεί να αλλάξει η σχέση μπορούμε να απομακρυνθούμε εμείς από αυτήν.
Θέτοντας τα δικά μας όρια, σίγουρα είναι ένα μεγάλο βήμα για την αντιμετώπιση τέτοιων παθολογικών συμπεριφορών. Άλλωστε ο χειριστικός χρειάζεται άτομα με έλλειψη ορίων και συναισθηματική ευαλωττότητα προκειμένου να χειραγωγεί και να εξουσιάζει. Αλλάζοντας η στάση μας, αλλάζει και η σχέση και αυτό είναι πολύ πιθανό σημάνει και το τέλος μίας σχέσης.
Να θυμάστε:
Ο χειριστικός εδραιώνει τη θέση του στον συναισθηματικά ευάλωτο και με αυτόν τον τρόπο καλύπτει δικές του ανασφάλειες και προσωπικές δυσκολίες, ωστόσο , ενδίδοντας εμείς έχουμε την ευθύνη για τον εαυτό μας και για τη συντήρηση μίας κατάστασης που μπορεί να μη μας ικανοποιεί αλλά έχουμε συμφωνήσει να την υποστούμε. Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία θα βοηθήσει ώστε να βγούμε από αυτό τον φαύλο κύκλο, να δούμε τις δικές μας ανάγκες, να οριοθετηθούμε και να επιλέγουμε πιο ισότιμες και ουσιαστικές σχέσεις όπου δεν θα υπερκαλύπτεται ο ένας «αφανίζοντας» τον άλλο.
Ντόρα Μίνου
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ψυχοθεραπεύτρια ( ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας)