Τα άτομα που παρουσιάζουν εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και αγχώδη. Προσκολλώνται στον άλλο, δεν έχουν επίγνωση ή θεωρούν αμελητέες τις ανάγκες τους, στηρίζονται και ακολουθούν τις προτιμήσεις και τις επιλογές του ατόμου που είναι προσκολλημένα, με το φόβο της εγκατάλειψης ή της απόρριψης. Είναι ιδιαίτερα ανασφαλή και υποταγμένα άτομα, άβουλα και με παντελή έλλειψη αυτοπεποίθησης.
Γίνονται κουραστικά και επίμονα, αναζητώντας ακόμη και για τα πιο μικρά πράγματα συμβουλές ή την επιβεβαίωση. Δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και στηρίζονται στην επιλογή των άλλων ακόμη και για πράγματα που αφορούν την ζωή τους (πχ θέση εργασίας), αυτό οφείλεται σε μία βαθύτερη εξήγηση – είναι ευάλωτα στην οποιαδήποτε κριτική και φοβούνται ιδιαίτερα την αποδοκιμασία.
Καταπιέζουν τις επιθυμίες τους, δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις και να βάλουν προσωπικούς στόχους, ενώ παράλληλα αναζητούν υποσχέσεις ότι δεν θα τα εγκαταλείψει το άτομο που έχουν προσκολληθεί. Αυτό πολλές φορές έχει ως συνέπεια την κάθε είδους εκμετάλλευση ή και κακοποίηση από τον άλλο, εφόσον δεν μπορούν να βάλουν όρια, δεν διαφωνούν, δεν αντιδρούν και καταπιέζουν το θυμό τους.
Είναι άτομα επιρρεπή στην κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές, και πολλές φορές η διαταραχή προσωπικότητας συνυπάρχει με μία από τις παραπάνω διαταραχές, ειδικά όταν είναι περιορισμένα κοινωνικά εξαιτίας της έλλειψης δεξιοτήτων για κοινωνικές συναναστροφές.
Ο τρόπος που σχετίζονται…
Οι περισσότεροι άνθρωποι πολλές φορές παραμερίζουμε τις προσωπικές μας ανάγκες προκειμένου να ευχαριστήσουμε τα άτομα που αγαπάμε, να τους φροντίσουμε, και γενικότερα δημιουργούμε πολλές φορές συναισθηματικούς δεσμούς που μπορεί και να λειτουργούν καταπιεστικά στον άλλο. Η διαφορά ωστόσο είναι ότι σε τέτοιες περιπτώσεις έχουμε την επίγνωση αυτής της «συναισθηματικής προσκόλλησης» η οποία δεν είναι μοτίβο αλλά επιλογή. Σε όλες τις σχέσεις παρατηρείται η διάθεση να κάνουμε και κάποιες υποχωρήσεις ή και υπερβολές προκειμένου να εκδηλώσουμε την αγάπη μας αλλά και να ανταποδώσουμε την συναισθηματική ασφάλεια που μπορεί να νιώθουμε στη σχέση μας με τον άλλο. Ο εξαρτημένος ωστόσο, δεν έχει επιλογή, δεν έχει επίγνωση αλλά είναι το μοτίβο συμπεριφοράς του τέτοιο, ώστε να λειτουργεί άβουλα και αποπνικτικά στη σχέση του.
Στην πορεία η σχέση για τον εξαρτημένο γίνεται εθιστική και μονόπλευρη σε τέτοιο βαθμό που εντοπίζεται το άτομο ως διαταραγμένη προσωπικότητα.
Ο άλλος που το βιώνει αυτό από την δική του πλευρά μπορεί να νιώθει κούραση και βάρος αλλά είναι και πολύ πιθανό να αποδέχεται και να μην αντιστέκεται στα λανθασμένα μοτίβα, εξυπηρετώντας τις δικές του ανάγκες και μπαίνοντας στη διαδικασία να τα ελέγχει όλα.
Διαγνωστικά κριτήρια Εξαρτημένης Διαταραχής Προσωπικότητας
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών DSM-V, η διαταραχή εμφανίζεται στην αρχή της ενηλικίωσης με τουλάχιστον 5 από τα παρακάτω συμπτώματα.
- Τα άτομα , δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις στην καθημερινότητά τους χωρίς την επιβεβαίωση από τους άλλους
- Σε σημαντικές όψεις τις ζωής τους αποζητούν άλλον να πάρει την ευθύνη.
- Με τον φόβο της έλλειψης υποστήριξης και αποδοχής από τους άλλους δυσκολεύονται να διαφωνήσουν
- Λόγω της έλλειψης αυτοπεποίθησης δυσκολεύονται να πάρουν πρωτοβουλίες και να ξεκινήσουν καινούργια πράγματα
- Προκειμένου να μη χάσουν τη φροντίδα ή την υποστήριξη από τους άλλους μπορεί να κάνουν πράγματα που τους δυσαρεστούν, καταβάλλοντας υπερβολική προσπάθεια.
- Τους απασχολεί σε μεγάλο βαθμό ο ανυπόστατος φόβος ότι θα μείνουν μόνα τους και δεν θα μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους.
- Δυσκολεύονται να μείνουν εκτός σχέσης και επιδιώκουν άμεσα την αντικατάσταση όταν μία σχέση τελειώσει, προκειμένου να λάβουν φροντίδα και υποστήριξη.
- έχουν έντονο φόβο ότι θα τα εγκαταλείψουν.
Το οικογενειακό περιβάλλον…
Χωρίς να είναι απόλυτα σαφές εάν υπάρχει γονιδιακή συσχέτιση με τη διαταραχή, έρευνες έχουν δείξει ότι η αυταρχικότητα των γονιών, η υπερπροστατευτικότητα , η επικριτική συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά και η κάθε είδους κακοποίηση είναι ενισχυτικοί και υπεύθυνοι παράμετροι για εκδηλώσεις εξαρτημένων προσωπικοτήτων στην ενήλικη ζωή.
Γονείς που δεν δίνουν τη δυνατότητα της αυτονομίας στα παιδιά, με ή χωρίς οικογενειακό ιστορικό αγχωδών διαταραχών και φοβιών ενισχύουν την τάση του παιδιού να εξαρτάται από τους άλλους, να δυσκολεύεται να πάρει πρωτοβουλίες και να στηριχτεί «στα πόδια του» μεγαλώνοντας.
Επιπλέον οι εμπειρίες ή κάποιες συνθήκες που μπορεί να βιώσει κάποιο παιδί (πχ πρόβλημα υγείας) μπορεί να λειτουργήσουν ενισχυτικά στη δομή προσωπικότητας του παιδιού.
Θεραπεία
Όταν μιλάμε για διαταραχή προσωπικότητας , ουσιαστικά αναφερόμαστε στο χαρακτήρα του άλλου, γεγονός που σημαίνει ότι δύσκολα κάποιος θα επισκεφτεί τον ψυχοθεραπευτή προκειμένου να αλλάξει ολόκληρο τον χαρακτήρα του. Συνήθως θα δούμε άτομα να έρχονται στον ειδικό προκειμένου να βοηθηθούν σε συγκεκριμένα θέματα που προκύπτουν στη ζωή τους. Σίγουρα ωστόσο σε αυτές τις περιπτώσεις, η διαχείριση του προβλήματος θα αποτελέσει ένα κίνητρο συνειδητοποίησης για πολλούς στον τρόπο «σχετίζεσθαι» και στις δυσκολίες που μπορεί να προκύπτουν από αυτό στη διαχείριση της καθημερινότητας. Καλλιεργώντας κοινωνικές δεξιότητες και εστιάζοντας στις προσωπικές του ανάγκες , αποκτά ένα κίνητρο ενίσχυσης της αυτοπεποίθησής του και κατ’ επέκταση σταδιακά θα αποσυνδέσει την υποτακτικότητα και τον ψυχαναγκασμό από τον τρόπο που σχετίζεται.
Να θυμάστε:
Όλοι οι άνθρωποι δημιουργούμε στενούς δεσμούς και εξαρτήσεις στην ζωή μας, αυτό δεν σημαίνει ότι η προσωπικότητά μας είναι «τυποποιημένη» και παθολογική. Η «ακαμψία», είναι αυτό που κάνει τη διαφορά -δημιουργεί δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές και σοβαρή δυσκολία στην διαχείριση της καθημερινότητας, στη σχέση μας με τον εαυτό μας, και στη σχέση μας με τους άλλους.
Ντόρα Μίνου
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας)
