Αν γυρίσουμε το χρόνο πίσω θα δούμε ότι οι ανθρώπινες σχέσεις τότε, ήταν πιο εύκολες σε σχέση με την εποχή μας, όπου οι ρυθμοί της καθημερινότητας, η έλλειψη χρόνου, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα «αφιλτράριστα» μηνύματα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, οδηγούν στην αποξένωση, στις όλο και λιγότερο κοινωνικές συναναστροφές και στην ενίσχυση της δυσπιστίας στο «σχετίζεσθαι». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να δημιουργούνται όλο και πιο χαλαροί δεσμοί στις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι άνθρωποι έχουμε γίνει δύσπιστοι και συχνά καχύποπτοι σε σχέση με τις προθέσεις και τα συναισθήματα του άλλου. Οι συντροφικές σχέσεις πάσχουν από «έλλειψη επικοινωνίας», ο ανταγωνισμός και η σταδιακή απομάκρυνση στα ζευγάρια μας αποδεικνύουν την έλλειψη εμπιστοσύνης και διάθεσης να βρεθεί το σημείο επαφής στο «μεταξύ», με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η συναισθηματική ασφάλεια, η στήριξη και η φροντίδα μεταξύ των συντρόφων ώστε να εξελίσσουν, και να ωριμάζουν τη σχέση. Εξ αιτίας αυτού, οι δυσκολίες και τα προβλήματα που θα συναντήσουν στην πορεία τα ζευγάρια , γίνονται ανυπέρβλητα εμπόδια, σταδιακά θα απομακρύνονται όλο και περισσότερο ο ένας από τον άλλο και τελικά η σχέση θα ακολουθεί μία φθίνουσα πορεία μέχρι να τελματώσει.
Άραγε όμως μπορεί να υπάρξει σχέση χωρίς εμπιστοσύνη;
Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα βασικά συστατικά για να «χτίσουμε» και να διατηρήσουμε υγιείς σχέσεις. Καμία σχέση δεν μπορεί να είναι ουσιαστική- δεν μπορεί να υπάρξει συναισθηματική επένδυση – αν δεν φανούμε καλοπροαίρετοι με τον άνθρωπο που έχουμε επιλέξει δίπλα μας. Βέβαια συχνά βλέπουμε ζευγάρια να συνυπάρχουν και να συμβιώνουν τυπικά ή και εχθρικά πολλές φορές , αλλά αυτή η συνύπαρξη απέχει από τον ορισμό του «σχετίζεσθαι» με υγιή και εποικοδομητικό τρόπο.
Τί μπορεί να πυροδοτεί τη δυσπιστία και την καχυποψία στη σχέση;
- Τα προσωπικά βιώματα είτε από την παιδική ηλικία, είτε από τραυματικές εμπειρίες σε προηγούμενες σχέσεις.
- Η δομή του χαρακτήρα του ατόμου, εάν έχει παγιώσει χαρακτηριστικά δυσπιστίας και καχυποψίας απέναντι στους άλλους.
- Ο τρόπος και ο χρόνος που ξεκινά η σχέση – Αν δηλαδή κάποιος ένιωσε προδομένος σε μία προηγούμενη εμπειρία και προχωρά στην επόμενη με «ανοιχτούς λογαριασμούς», είναι πολύ πιθανό να «κουβαλά» απωθημένα και να λειτουργεί δύσπιστα και εμμονικά με τον επόμενο άνθρωπο που θα σχετιστεί.
Ειδικότερα:
Είναι πολύ πιθανό το άτομο που δεν εμπιστεύεται να μην έχει πάρει την ανάλογη συναισθηματική ασφάλεια στην παιδική ηλικία. Σύμφωνα με τον Bowlby και τη θεωρία του Δεσμού, ο αρχικός δεσμός με το πρόσωπο φροντίδας (συνήθως με τη μητέρα) καθορίζει τις μετέπειτα σχέσεις του ατόμου στη ζωή του. Το παιδί δηλαδή που δεν πήρε φροντίδα και συναισθηματική ασφάλεια στην παιδική ηλικία έχει σοβαρές πιθανότητες μεγαλώνοντας να μην μπορεί να συνάψει σχέσεις εμπιστοσύνης στην ενήλικη ζωή του.
Η δομή της προσωπικότητας του ατόμου μπορεί να ευθύνεται για την καχυποψία και την δυσπιστία του στην σύναψη συναισθηματικών δεσμών – είτε το άτομο παρουσιάζει χαρακτηριστικά διαταραχής προσωπικότητας είτε έχει παγιώσει συγκεκριμένες αντιλήψεις για τις σχέσεις.
Βιώματα από προηγούμενες σχέσεις όπου το άτομο αισθάνθηκε προδομένο και μεταφέρει τα βιώματά του στις επόμενες σχέσεις του. Το αποτέλεσμα είναι να είναι επιφυλακτικό και δύσπιστο προκειμένου να μην ξαναβιώσει κάτι ανάλογο.
Τέλος η ίδια η σχέση μπορεί να έχει περάσει κάποια κρίση (πχ απιστία) με αποτέλεσμα να έχει δοθεί μία δεύτερη ευκαιρία μεν, πάνω σε «σαθρά θεμέλια» δε, εφόσον το θέμα δεν επιλύθηκε ουσιαστικά αλλά το ζευγάρι το προσπέρασε.
Πώς «χτίζονται» οι σχέσεις εμπιστοσύνης;
Όσο και αν καθημερινά ακούμε ότι οι σχέσεις είναι δύσκολες στην εποχή μας, καλό είναι να στρέψουμε λίγο το βλέμμα μέσα μας και παράλληλα να σκεφτούμε ότι τις σχέσεις εμείς τις φτιάχνουμε, τίποτα δεν είναι έτοιμο… κάθε σχέση αποτελείται από δύο και τους αναλογεί το ίδιο μερίδιο ευθύνης, ώστε να «χτίσουν» εμπιστοσύνη μεταξύ τους ή να μην προσπαθήσουν καν και στην πρώτη διαφορά να απομακρυνθούν.
- Για να χτίσεις μία σχέση εμπιστοσύνης αρχικά χρειάζεται να είσαι ανοιχτός στην επικοινωνία με τον σύντροφό σου. Ο τρόπος και η συχνότητα που επικoινωνείς με τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου ορίζουν και τη διάθεση να λειτουργήσεις και με το «εμείς» – όχι μόνο με το «εγώ».
- Επιπλέον το άτομο που δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του, που δεν έχει επίγνωση των αναγκών και των ορίων του , πως θα μπορούσε να εμπιστευτεί κάποιον άλλο και να προχωρήσει μαζί του; Τα άτομα με αυτοπεποίθηση και με αυτοεπίγνωση, έχει αποδειχτεί ότι επενδύουν συναισθηματικά και δημιουργούν πιο υγιείς σχέσεις
- Η διάθεση για συναισθηματικό άνοιγμα μακριά από προκαταλήψεις, στερεότυπα και εγωιστικές συμπεριφορές τύπου γιατί εγώ κι όχι ο άλλος…δημιουργεί προϋποθέσεις για πιο ουσιαστική επαφή μεταξύ των δύο.
- Ο χώρος, ο χρόνος που επενδύουμε στο «μαζί» σε συνδυασμό με την ανάλογη φροντίδα που χρειάζονται οι σχέσεις προκειμένου να ωριμάζουν και να εξελίσσονται . Καμία σχέση δεν προχωρά με «αυτόματο πιλότο». Οι σχέσεις είναι ένα διαρκές «πάρε-δώσε», που για να συμβεί αυτό χρειάζεται το ζευγάρι να μπορεί να δεσμευτεί και να λειτουργεί όχι μόνο στην κάλυψη των προσωπικών αναγκών και απαιτήσεων , αλλά και στην κάλυψη των υποχρεώσεων που προκύπτουν μέσα στη σχέση.
- Τέλος η αποδοχή του άλλου, είναι βασική προϋπόθεση ώστε να τον εμπιστευτούμε… Όταν δεν μπορείς να αποδεχτείς τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου, πως είναι δυνατόν να τον εμπιστευτείς; Οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί ,ακόμη και στον τρόπο που αγαπάμε και το δείχνουμε στον άλλο. Κάνοντας συγκρίσεις τύπου εγώ θα έκανα αυτό ή θα έπρεπε να μου έχει πει το άλλο, ουσιαστικά δεν αποδεχόμαστε τον άλλο αλλά προσπαθούμε να τον προσαρμόσουμε στα δικά μας δεδομένα, να τον αλλάξουμε – πυροδοτώντας τοξικότητα στη σχέση.
Να θυμάσαι:
Οι σχέσεις έχουν ρίσκο, δεν έχουμε τη δυνατότητα να μαντέψουμε την εξέλιξή τους, ωστόσο , είναι καλό να ξεκινάμε με καλή πρόθεση και να ακολουθούμε τη διαδικασία της εξέλιξής της στο εδώ και τώρα….άλλωστε όπως είπε και ο συγγραφέας Ernest Hemingway και συμφώνησαν και οι ειδικοί μαζί του: «Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις αν μπορείς να εμπιστευθείς κάποιον είναι να τον εμπιστευθείς»
Επιπλέον λειτουργώντας εξ’ ορισμού δύσπιστα με τον άλλο, αυτοπεριορίζεσαι, λειτουργείς εκπτωτικά αρχικά απέναντι στον εαυτό σου…. Οπότε, πώς θα ζήσεις αυτό που θες όταν βάζεις όρια σε αυτό που νιώθεις;
Ντόρα Μίνου
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ψυχοθεραπεύτρια (ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας)
