Τα διαφορετικά πρόσωπα του θυμού
Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό, υγιές και ανθρώπινο συναίσθημα που κατ’ ουσία θα μπορούσε να έχει ένα επικοδομοιτικό ρόλο τόσο στη σχέση μας με τον εαυτό μας όσο και στη σχέση μας με τους άλλους, αρκεί να ξέρουμε και να μπορούμε να τον διαχειριστούμε.
Η έλλειψη διαχείρησης μπορεί να τον μεταμφιέσει σε οργή ,πυροδοτόντας έτσι καταστροφικές συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν σε πολλά προβλήματα τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, επιβαρύνοντας έτσι την ποιότητα ζωής μας. Επιπλέον στο έλεος ενός απρόβλεπτου και ισχυρού συναισθήματος επιβαρύνουμε ιδιαίτερα τον εαυτό μας και συχνά αυτό έχει επιπτώσεις στην υγεία μας, είτε με την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είτε με την διατάραξη της ψυχοσυναισθηματικής μας ισορροπίας, δίνοντας χώρο σε συναισθήματα όπως η ενοχή, η ντροπή , κά που είναι επίσης επώδυνα γι’ αυτόν που τα αισθάνεται.
Οι άνθρωποι δεν θυμώνουμε με τον ίδιο τρόπο όπως επίσης ο ίδιος άνθρωπος με διαφορετικά ερεθίσματα μπορεί να βιώσει διαφορετικά το θυμό του.
Οι μορφές του θυμού
- Εστιασμένος θυμός: απευθύνεται σε συγκεκριμένο ερέθισμα και ο θυμωμένος έχει επίγνωση και μπορεί να ορίσει ποιος του προκαλεί θυμό
- Γενικευμένος ή μη εστιασμένος: πχ «είμαι θυμωμένος με όλα αυτά που μου συμβαίνουν….»Το συναίσθημα είναι έντονο αλλά χρειάζεται να εντοπίσει το άτομο τι κρύβεται πίσω από αυτή τη γενίκευση – τι ακριβώς είναι αυτό που του πυροδοτεί το θυμό.
- Συσσωρευμένος θυμός: το άτομο με κάποια αφορμή ξεσπάει ή σωματοποιεί αναδρομικά το θυμό που δεν έχει εξωτερικευτεί και συσσωρεύονταν μέσα του.
- Καταπιεσμένος θυμός: Ο θυμωμένος φοβάται την αντίδραση του και προτιμά να καταπιέζει το θυμό του. Ουσιαστικά σε αυτή την περίπτωση έχουμε απέναντί μας έναν συνεχόμενα θυμωμένο άνθρωπο. Τα περισσότερα ψυχοσωματικά συμπτώματα τα εμφανίζουν τα άτομα που βρίσκονται σε αυτή την κατηγορία και καταπιέζουν το θυμό τους.
- Ο θυμός που εξωτερικεύεται: Αυτό είναι υγιές εάν και εφόσον έχει εκφραστεί και έχει τελειώσει. Συχνά όμως συναντάμαι άτομα που ενώ έχουν εκφράσει το θυμό τους δεν έχουν τελειώσει με αυτό . Ο θυμός μπορεί να είναι μισοτελειωμένος και να έχει αφήσει «ανοιχτούς λογαριασμούς». Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν η έκφραση του θυμού χρειάζεται να γίνει με τον κατάλληλο τρόπο ώστε να μην αποτελέσει μισοτελειωμένη κατάσταση που θα συνεχίζει τα ταλανίζει τόσο αυτόν που το βιώνει όσο και τη σχέση του με το άτομο που του το έχει προκαλέσει.
- Απωθημένος : Σε αντίθεση με τον συσσωρευμενο θυμό που είναι συνειδητός , ο απωθημένος είναι ασυνείδητος. Φαίνεται το άτομο να έχει ξεχάσει αυτό που τον είχε κάποτε θυμώσει , ωστόσο ανακαλώντας μνήμες κάτω από ανάλογα ερεθίσματα μπορεί να αποκαλυφτεί.
- Παθητικο-επιθετικός θυμός: Δεν αντιδρά στο θυμό του, δεν τον εξωτερικεύει ωστόσο κρατά μία παθητικά επιθετική στάση που ουσιαστικά προκαλεί -πυροδοτεί το θυμό του άλλου. Μοιάζει σαν να τιμωρεί με αυτό τον τρόπο ουσιαστικά όμως οι μεγαλύτερες επιπτώσεις είναι πάνω του , γιατί ο θυμός του μπορεί να γίνει συσσωρευμένος ή καταπιεσμένος και να έχει αρνητικές συνέπειες τόσο στον ίδιο όσο και στη σχέση του με τους άλλους.
- Acting –out (ξέσπασμα ή εκδραμάτιση): Σε αυτή την περίπτωση έχουμε απώλεια ελέγχου και οποιασδήποτε λογικής επεξεργασίας. Το άτομο αντιδρά εντελώς παρορμητικά και χωρίς να υπολογίζει τι συνεπάγεται αυτό τόσο για τον ίδιο όσο και για τη σχέση του με τους άλλους. Συχνά μπορεί να συνοδεύεται και με σωματική – λεκτική βία και ως αποτέλεσμα είναι σύνηθες να ακολουθούν ενοχές μπαίνοντας έτσι σε έναν φαύλο κύκλο.
Πολλές φορές ο θυμός είναι ένα υπερδύναμο συναίσθημα που έχει τις ρίζες του στα βιώματά μας, στην έλλειψη αγάπης για παράδειγμα στην παιδική ηλικία, στους κώδικες επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια – τάση ισχύος και επιβολής μέσα από συγκρούσεις, καβγάδες στη γονεική σχέση, καταπίεση και έλλειψη αυτονομίας.
Επιπλέον πίσω από το θυμό κάποιου μπορεί να κρύβεται το άγχος, η ανασφάλεια, η επιδειξιομανία, ο φόβος κά
Είναι πολύ σημαντικό κάποιος να αποκτήσει την επίγνωση του τι ακριβώς του συμβαίνει, και να προσπαθήσει να διαχειριστεί τις αντιδράσεις του. Εξοικειωνόμαστε και επαναλαμβάνουμε συχνά συμπεριφορές που μας έχουν γίνει συνήθεια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ο εαυτός μας και να δημιουργούνται δυσλειτουργίες είτε βιολογικές είτε ψυχοσυναισθηματικές. Επιπλέον δυσκολευόμαστε στις σχέσεις μας με τους άλλους. Ο δυσλειτουργικός θυμός είναι αντιπαραγωγικός ακόμη και επικίνδυνος….
Ο Ρόλος του ειδικού
Όταν ο θυμός δυσκολεύει την ποιότητα ζωής, έχοντας άσχημο αντίκτυπο στο χώρο εργασίας, στις διαπροσωπικές σας σχέσεις, στον εαυτό σας , ο ψυχολόγος θα βοηθήσει ώστε να μάθετε να τον διαχειρίζεστε αφενός (όταν έχουμε τον έλεγχο σημαίνει ότι έχουμε και την επιλογή), και αφετέρου αποκτώντας επίγνωση των στρεβλώσεων, των λανθασμένων εκτιμήσεων και ικανοτήτων μας δίνουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να αναδομήσει τα «κακώς κείμενα» και να προχωρήσουμε μέσα από ένα πιο υγιές , πιο ώριμο και πιο λειτουργικό πρίσμα. Άλλωστε ο θυμός μπορεί να είναι μία δύναμη για δράση, αλλαγή και πρόοδο.Κατανοώντας τι ακριβώς μας συμβαίνει και μας κυριεύει ο θυμός θα μπορούμε να τον χειριζόμαστε εποικοδομητικά και να τον χρησιμοποιούμε ως σύμμαχο για νέες επιτυχίες αλλά και ουσιαστικότερες σχέσεις.
Να θυμάστε:
«Ο καθένας μπορεί να θυμώσει- αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο- αυτό είναι δύσκολο»Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια.
Ντόρα Μίνου
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Συμβουλος
